
آفسايد
جعفر پناهی - ۱۳۸۴
كارگردان : جعفر پناهی / فيلمنامه : جعفر پناهی و شادمهر راستين / فيلمبردار : محمود كلاری / طراح صحنه : ايرج رامين فر / صدابردار : نظام الدين كيايی/ مديرتوليد سعيد هاشمی / بازيگران : سيما مبارك شاهی، صفر سمندر، شايسته ايرانی، محمد خيرآبادی و آيدا صادقی
جريمه آفسايد كه حضور در بخش مهمان نيست !
پناهی با ريتم خوب و موضوعی ساده ، به معضل مورد انتقاد دائمی خود اعتراض می كند. همچون دخترانی كه با هيبتی پسرانه به استاديوم فوتبال می روند و معترضند. معترض به تبعيض اجتماعی غيرقابل دفاع جداسازی زن و مرد در صحنه های گوناگون و دريغ مواهب و امكانات از زنان ، معضلی که علیرغم دردناکی همچنان دایر است. خصوصا" كه يكی از غيرتی ترين مردان هم مثل سركار وظيفه ء آذری زبان "آفسايد" از توجيه آن قاصر باشد.
در زمان برگزاری مسابقه برگشت ِحساس ِ مقدماتی جام جهانی بين تيم های ايران و بحرين چند دختر با لباس مبدل پسرانه هريك به شيوه ای قصد ورود به ورزشگاه آزادی را دارند. عده ای دستگير و در كنار يكی از ورودی های طبقه دوم موقتا" تا پايان بازی بازداشت می شوند تا در آخر به دايره اماكن اعزام شوند. شمای تماشاچی همراه آنها و در دنيای ايشان بهمراهشان بازداشت می شويد ، تا نه از دنيای پر رنگ و لعاب مسابقه سهمی داشته باشيد و نه از غرور و هيجان فراوان ملی.
پناهی با زمان بندی متعادل سكانس ها ، پرهيز از يكنواخت سازی وقايع ، غافلگيری های جا به جا ، ديالوگ های غيرمطول و كارآ ، و ... برای جلوگيری از كسالت مخاطب خود كمال استفاده را برده است. شايد تنها لغزش فيلم در بخش پايانی باشد كه با تبيين علت اصرار به حضور يكی از دخترها در استاديوم ﴿درگذشت پسرى كه دوست داشته در ماجراى پايان بازى رفت ايران و ژاپن﴾ وجه علی داستان قدری به دامن سانتی مانتاليسم سقوط كرده و آن رئاليسم اجتماعی حاكم ب طول فيلم را خدشه دار می سازد. سرود "اى ايران" هم عليرغم جذابيت هميشگی در پايان بندی قدری نامتجانس به بافت اصلی فيلم بنظر می رسد، گونه ای كمك گيری غير ضروری از ملی گرايی برای توجيه يك خواسته برحق و صحيح اجتماعی .

بازی بازيگران فيلم بسيار روان است. گويا از كيارستمی گرفته تا پوراحمد و ... حالا پناهی گونه ای متد خاص و كارساز در استفاده از نابازيگران را دريافته اند. فيلمبرداری محمود كلاری با زوايای اغلب از بالا به نشانه تحكم نشانه رفته بسوی پرسوناژها و فاصله كج از دهانه ورودی ورزشگاه كه مانع ديد بازداشت شدگان می شود و... همه حاكی از توانايی فيلمبردار در كمك به بيان منظور فيلمند. طراحی صحنه با عناصر و اجزای بسيار محدود و معدود صحنه نيز كاريست شگرف كه از عهده استاد بزرگی چون ايرج رامين فر بر می آيد و بس.
قحطی فيلم ِفجر بيست و چهار با "آفسايد" مختصرا" جبران شد. ولی واقعا" از هيئت انتخاب بايد پرسيد : بسياری از اين فيلم های بخش مسابقه چه داشتند كه باعث شد تا "آفسايد" در آفسايد بماند؟ آيا دادن مجسمه اينقدر حساسيت دارد؟!!
بهر حال "آفسايد" راهی جشنواره فيلم برلين شد.
مطالب مرتبط :
۱ - درجلسه پرسش و پاسخ فيلم «آفسايد»
۲ - آفسايد راهی برلين شد
۳ - جعفر پناهی: سالها منتظر چنين زمانی بودم