 | دايره" ساخته ي : جعفر پناهي" |
قسمت دوم :
... در حين اجراي مصاحبه پناهي بشدت مراقب بود تا داستان "دايره " را مطرح نكند ، زيرا نمي خواست مطبوعات چيزي راجع به داستان فيلم چاپ كنند . اما هفته نامه ي "سينما" متن كامل سناريوي "دايره " را چاپ كرد . قبل از آن نيز روزنامه هاي صبح تهران با عناويني نظير : "زنان زنداني در فيلم جديد پناهي "و "ودايره : حماسه ي سه زن كه از زندان مي گريزند" به داستان فيلم اشاره كرده بودند . افشاي كامل سناريوي "دايره " تنها توسط كساني مقدور بود كه آنرا خوانده باشند . پناهي معتقد بود كه هيچكس بجز اعضاي دفتر امور سينمايي وزارت ارشاد و بنياد سينمايي فارابي (FCF) كه فيلمنامه كامل را خوانده بودند ، به داستان فيلم دسترسي نداشته است ، روشن بود كه چگونه وسايل ارتباط جمعي از طرح فيلمنامه مطلع شده بودند ؟!! تمام اينها باعث شد تا روزنامه نگاران پناهي و "دايره " را در سايه روشن قرار دهند . حتي گروهي درصدد بودند تا پناهي را در تقابل با خط مشي هاي امور سينمايي وزارت ارشاد قراردهند تا از اين مفر خود به انتقاد از مراجع رسمي سينمايي بپردازند . شكايات پناهي با بيانيه ي مستقل او بعنوان عضو معترض هيئت داوران چهاردهمين جشنواره ي فيلم كودكان و نوجوانان در اصفهان به اوج رسيد و اين موضوع باعث انكار شايعه ي آندسته اي شد كه پناهي را به مصالحه ي محافظه كارانه (بابت عضويت در هيئت داوران جشنواره ) متهم كرده بودند . بهمين جهت در بهار و آغاز تابستان سال 1378 پناهي بايد هر روز روزنامه ها را مي خواند تا بيانات منقول از جانب خود را انكار نمايد و از آنها شكايت كند .
چاپ كامل سناريوي "دايره " نيز نتيجه ي ديگري داشت .
پناهي سعي داشت تا نيروهاي تازه و غيرحرفه اي را براي ساخت فيلم به سبك خود بخدمت بگيرد ، به همين منظور افرادي را به جستجو در دانشكده هاي سينمايي و هنر و همچنين مدارس بازيگري فرستاده بود كه چاپ داستان كامل فيلم نتايجي را برايش فراهم كرد كه انتظار آنرا نداشت : كمتر دختر جواني حاضر به ورود به سينما با بازي در نقش زني گناهكار بود كه از زندان مي گريزد . در نتيجه پناهي ناچار به توسل به تجربيات گذشته شد ، جستجوي بازيگران غيرحرفه اي در شمال كشور و كرمان ... و سرانجام اين پارك تفريحات ارم بود كه در آن او موفق به يافتن دختري شد كه براي بازي نقش اول به دنبالش بود .
پس از تست او براي بازي ، پناهي و بهرام بدخشاني شروع به جستجوي شبانه ي تهران براي كشف لوكيشن هاي فيلمبرداري فيلم نمودند . اين منجر به كشف دنياي شبانه ي تهران براي ايشان شد ...
... براساس تماشاي "آيينه " در يك نمايش خصوصي در خانه ي سينما ، احمد طالبي نژاد منتقد ايراني عنوان كرد كه دوربين پناهي تمامي سوراخ سنبه هاي تهران را فتح كرده است .
داستان "دايره " ايجاب مي كرد تا پناهي چهره ي جديدي از تهران ارائه نمايد : چهره اي از ديدگاه زنان درمانده و بي خانمان . اما
تاخير در صدور مجوز ساخت فيلم پناهي را وادار به فيلمبرداري در تابستان نمود ، و اين در حالي بود كه حس ايذايي سرما در شبهاي زمستان تهران بايد تصوير مي شد . فيلمبرداري ظرف مدت 45 روز به پايان رسيد ، تحت نظارت نيروهاي انتظامي . پناهي بلافاصله پس از ساخت نخستين راش هاي فيلم ، در استوديوي بنياد سينمايي فارابي شروع به تدوين نمود . ساعات شلوغي پل حافظ ، چهارراه استانبول ، بازار دلار ، خيابان نادري ، ترمينال جنوب (اتوبوس ) محل هاي فيلمبرداري بودند . جريان كار بهيچ وجه قطع نشد ، حتي زمانيكه چند نقش در جريان توليد بد از كار درآمد . تمام آنها كه سناريو را خوانده بودند يا بخش هايي از فيلم را حين فيلمبرداري يا تدوين ديده بودند ، معتقد بودند كه فيلم در جشنواره ي فجر به نمايش در نخواهد آمد و نظر مي دادند كه فيلم يا سانسور مي شود يا توقيف .
اين پيشگويي درست از آب درآمد . گفته شد كه كميته ي انتخاب فيلم جشنواره ي فجر كاملا" بدور از غرض ورزي اعتقاد داشته كه "دايره " شاهكار سينماي اجتماعي ايران است ، اما قابل نمايش نيست . چرا ؟
در فرصت كوتاه باقيمانده تا جشنواره هيچكس پاسخ روشني نداشت .
توقيف "دايره " مجددا" تيتر روزنامه ها شد . پناهي اعلام كرد كه حاضر به سانسور هيچ بخشي از فيلم نيست . با اعتقاد به قدرت رسانه هاي جمعي ، پناهي با كمال شهامت مشكل خود را به روزنامه ها آورد ، در حالي كه سانسور در سينماي دوره ي خاتمي را زير سوال مي برد . او عنوان كرد كه "دايره " را بصورت خصوصي براي اعاده ي حقوق نه شخص خود بلكه فيلم نمايش خواهد داد . موضوع با مداخله ي سيف الله داد مسير جديدي پيدا كرد ، سيف الله داد بقصد ختم بحران ملاقاتي خصوصي با پناهي ترتيب داد و از او خواست تا مدتي تحمل كند . پناهي موقتا" تسليم نظر و راي كميته ي نظارت جشنواره ي فجر شد و در مواجهه با اصرار عده اي از منتقدان فيلم و روزنامه نگاران در آخرين روز جشنواره اعلام كرد كه در هر كجا كه منتقدان و روزنامه نگاران مايل باشند آماده ي نمايش "دايره " است ، مشروط بر آنكه مجوز نمايش فيلم از جانب وزارت ارشاد صادر گردد .
فيلم كه از نظر موضوع و نحوه ي روايت خود در سينماي ايران يگانه است ، فرياد شكايت بلوغ اجتماعي و سينمايي پناهي است . حال كه پناهي بايد در انتظار سرنوشت "دايره " باشد ، گزارشات تاييد شده اي از دعوت فيلم به جشنواره هاي "كن "و "ونيز" در دست است كه مويد پيشگويي هايي در باره ي اقدامات انجام شده ي به نفع پناهي است (در زمان ارسال اين مطلب فيلم در جشنواره ي ونيز به نمايش در آمده و جايزه ي بهترين فيلم را نيز تصاحب نموده است ). اما پناهي از افتادن به چنين دام هايي اكراه دارد ، او نمي خواهد فيلمسازي باشد كه فيلمهايش در تبعيد به نمايش درمي آيند .
او مي خواست فيلمش اولين بار در ايران به نمايش درآيد .
پايان مقاله ... ولي ادامه دارد ... !
